Profesor Zygmunt Ziembiński (1920-1996) − założyciel poznańskiej szkoły teorii prawa − był niewątpliwe jedną z najwybitniejszych postaci w historii Katedry. Stopień doktora nauk prawnych uzyskał w roku 1950, broniąc rozprawy Procesy o zniewagę jako problem techniki społecznej, napisanej pod kierunkiem Czesława Znamierowskiego; pięć lat później, na podstawie pracy Podłoże sporów sądowych o alimentację dzieci pozamałżeńskich, otrzymał stanowisko docenta, a w 1962 r. – profesora nadzwyczajnego. W roku 1969 został profesorem zwyczajnym.
Zajmował w społeczności akademickiej pozycję szczególną. Decydował o niej w równym stopniu dorobek badawczy, postawa człowieka niezależnego, jak i to, że o wyznawanych ideałach zaświadczał swoim życiem. W pracy naukowej nie poddawał się wpływom władzy politycznej, choć pracę tę rozpoczynał w czasach stalinizmu. W latach 50. miał odwagę prowadzić badania nad społecznym funkcjonowaniem prawa. Wytrwale zajmował się logiką i jej prawniczymi zastosowaniami. Teorię prawa uprawiał neutralnie, wręcz demonstracyjnie odżegnując się od ideologii. Nie ulegał także zmieniającym się modom naukowym i panującym w środowiskach naukowych stereotypom. Niezależnie od nich konsekwentnie rozwijał swój paradygmat. Ogromną wiedzę łączył z niespotykaną gotowością dzielenia się nią z innymi: należał do rzadkiej kategorii nauczycieli z powołania.
Zygmunt Ziembiński ukończył studia prawnicze oraz filozoficzne w zakresie socjologii. Jego osobowość naukowa kształtowała się pod wpływem Czesława Znamierowskiego i Kazimierza Ajdukiewicza, w którego seminariach uczestniczył. W dziedzinie etyki inspirowała go Maria Ossowska. Łączenie kompetencji logika, socjologa i etyka pozwalało mu uprawiać teorię prawa jako dyscyplinę integrującą nauki prawne, a także zakreślić i urzeczywistnić imponującą wizję unowocześnienia polskiego prawoznawstwa oraz program wszechstronnej edukacji prawniczej młodzieży. Warunkiem owocnego dyskursu w nauce był dla profesora Ziembińskiego precyzyjny język. Dokonując logicznej i semiotycznej analizy języka prawnego i prawniczego, realizował dzieło uporządkowania aparatury pojęciowej prawoznawstwa, tak by ów dyskurs był możliwy.
Niestrudzona, trwająca pół wieku, praca badawcza Zygmunta Ziembińskiego zaowocowała 20 monografiami, 20 podręcznikami i skryptami akademickimi, ponad 150 artykułami i polemikami. Największe osiągnięcia naukowe profesora Ziembińskiego dotyczą formalno-językowej analizy zjawisk prawnych, metodologii nauk prawnych oraz etyki i aksjologii.
W Zakładzie Prawniczych Zastosowań Logiki swoją naukową drogę rozpoczęło wielu uczniów Zygmunta Ziembińskiego, w tym czworo najbliższych, będących jego doktorantami – profesorowie: Maciej Zieliński (od 1963 r.), Leszek Nowak (od 1965 r.), Sławomira Wronkowska (od 1966 r.) i Stanisław Czepita (od 1978 r.).
Z inicjatywy absolwentów Uniwersytetu jedną z sal wykładowych Collegium Iuridicum Novum w Poznaniu nazwano w 2013 r. Aulą im. Zygmunta Ziembińskiego; wmurowano też tablicę pamiątkową ku czci profesora.
(Na podstawie tekstów: (1) „Historia Katedry Teorii i Filozofii Prawa w latach 1919-2019”, napisanego przez P.F. Zwierzykowskiego z pomocą M. Dybowskiego, M. Hermanna i M. Krotoszyńskiego, opublikowanego w: R. Budzinowski et al. (red.), Myśląc o przyszłości nie zapominamy o przeszłości. Księga jubileuszowa 100 lat Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2019, s. 398-416 oraz (2) S. Wronkowska, Przedmowa, [w:] S. Wronkowska (red.), Z teorii i filozofii prawa Zygmunta Ziembińskiego, Warszawa 2007, s. IX-XIII.)
Ważniejsze prace:
- Przepis prawny a norma prawna, Ruch Prawniczy i Ekonomiczny,
1960, z. 1, s. 105-122 - Logiczne podstawy prawoznawstwa. Wybrane zagadnienia (1966).
- Etyczne problemy prawoznawstwa (1972).
- Metodologiczne zagadnienia prawoznawstwa (1974).
- (z S. Wronkowską, M. Zielińskim) Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe (1974).
- Podstawowe problemy prawoznawstwa (1980).
- Szkice z metodologii szczegółowych nauk prawnych (1983).
- (z M. Zielińskim) Uzasadnianie twierdzeń, ocen i norm w prawoznawstwie (1988).
- Wstęp do aksjologii dla prawników (1990).
- (z M. Zielińskim) Dyrektywy i sposób ich wypowiadania (1992).
- O pojmowaniu sprawiedliwości (1992).
- O pojmowaniu pozytywizmu oraz prawa natury (1993)
- Wartości konstytucyjne – zarys problematyki (1993)
- O stanowieniu i obowiązywaniu prawa. Zagadnienia podstawowe (1995)
- Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne (1996)
Podręczniki akademickie:
- Logika praktyczna (1956).
- Teoria prawa (1972).
- Podstawy nauki o moralności. Skrypt dla studentów prawa (1981).
- (z A. Redelbachem, S. Wronkowską) Zarys teorii państwa i prawa (1992).
- Elementy socjologii (1993).
- (z S. Wronkowską) Zarys teorii prawa (1997).
Zobacz więcej:
- S. Wronkowska, Zygmunt Ziembiński „Gandhi”, Poznań 2022.
- M. Kordela, Teoria prawa Zygmunta Ziembińskiego, Filozofia Publiczna
i Edukacja Demokratyczna, 2015, nr 1. - S. Wronkowska (red.), Z teorii i filozofii prawa Zygmunta Ziembińskiego,
Warszawa 2007. - M. Hermann, P.F. Zwierzykowski, „Zygmunt Ziembiński – uczony i nauczyciel”. Konferencja zorganizowana 11 maja 2007 r. w Poznaniu przez Katedrę Teorii i Filozofii Prawa WPiA UAM, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, 2007, z. 3, s. 269-271.
- M. Krotoszyński, Inauguracja Auli Profesora Zygmunta Ziembińskiego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2013, nr 3, s. 309-310.
- M. Smolak, Zygmunt Ziembiński, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2006, z. 2, s. 80-83.
